ДЗЕРАССÆ-РÆСУГЪД

тж. САСАНА

Ахæм номимæ дæр æмбæлы кадджыты – Донбеттыры чызг, Нарты Æхсæртæджы ус, Уырызмæг, Хæмыц, Сатана æмæ Сырдоны мад. Уымæй равзæрдысты дунейы фыццаг куыдз Силæм æмæ Уырызмæджы бæх хъулон Æрфæн-зæххон бæхты фыдæл. Уый йæ дыууæ хоимæ фæцалх Нарты диссаджы фæткъуы бæласы иунæг æлутон фæткъуы æхсæвыгон давынмæ. Æртæ маргъы – æхсинæджы хуызы. Æхсæртæг æй давгæ-давын фатæй фехста, æмæ ма уый цæфæй ныллæджыты атахт денджызы былмæ. Æхсæртæг ын йæ туджы æр-тæхтæ æрбамбырд кæны зæлдаг кæлмæрзæны æмæ йæ фæдыл денджызы бынмæ Донбеттыртæм ныххизы. Ам куыд базоны, афтæмæй уыцы æртæ æхсинæджы сты æртæ хойы – Донбеттыры æртæ чызджы, цæф та хуыйны Дзерассæ, æмæ йæ фервæзыны амал ис йæ къухты – йæ туджы æртæхтæ. Куы йыл сæ бафу кæнай, уæд фервæздзæн, кæннод ын фервæзæн нал ис. Æмæ йæ чи сдзæбæх кæна, уыцы лæгæн æй Хуыцау саккаг кодта, уымæн æй усæн радтиккой.

Бацыд Æхсæртæг рынчыны размæ æмæ уый цæстытæй мах дæр кадæджы уынæм Дзерассæ-рæсугъды: «Чызг сынтæджы хуыссы, йæ сыгъзæрин дзыккутæ зæхмæ зæу-зæу кæнынц, йæ цæсгомæй худынц хуртæ, йæ дæллагхъуырæй кæсынц мæйтæ; разылд Æхсæртæджы 'рдæм.

Уæд Æхсæртæг бахудти йæ мидбылты фырцинæй æмæ фелвæста йæ фæснахæй зæлдаг кæлмæрзæны тыхтæй чызджы туджы æртæхтæ æмæ йыл сæ бафу кодта. Дзерассæ-рæсугъд, цы уыдис, уымæй авд ахæмы хуыздæр фестади.

Фараст боны æмæ фараст æхсæвы чындзæхсæв фæкодтой Æхсæртæг æмæ Донбеттыры чызгæн. Арвыл Хур æмæ Мæйау фидыдтой иумæ Дзерассæ æмæ Æхсæртæг».

Мæнæ куыд зæгъы Уастырджи та Дзерассæйæ, Æхсар æмæ Æхсæртæг денджызы был кæрæдзийы кæрдтыл куы бафтыдысты æмæ йæ уыдоныл тыхст хъарæг кæнгæ, ныр сын цы ми кæнон... сæ хъамбул уæрджытæ, сæ цæхæр цæстытæ æмæ сæ сырх уадултæ сынтытæн, рувæстæн хæрынмæ куыд ныууадзон, зæгъгæ, куы æрбаййафы, уæд: «Уæ хурты хур æмæ арвы фидауц, уæ мæ рухс дуне æмæ бæсты рæсугъд! Æз рагæй дæр дæ фæдыл куы зилын, уæд цæуыл хъыг кæныс, цы дыл æрцыд?»

Уастырджи йæ ехсы фындзæй зæхх æркъуырдта, æмæ дыууæ æфсымæры марды ингæны фестадысты, сæ ингæныл та фæзынд диссаджы цырт, чъыр æмæ дурæй амад, рæсугъд галуан йæ алыварс, афтæмæй. Фæлæ йын Дзерассæ уæддæр усæн нæ бакуымдта. Йæ æдзард мой Æхсæртæгыл иузæрдион уыд æмæ Уастырджийы асайдта, денджызы был мæхи ахсон, зæгъгæ, йæхæдæг ныффардæг йæ цæгат Донбеттыртæм.

Уастырджи йæм бартхъирæн кодта: «Гъей, додой, дæ къона! Уæлæуыл дыл нæ фæхæст уыдзынæн, фæлæ мын мæрдты та кæдæм ирвæздзынæ». Дзерассæ зоны, Уастырджи йæ æвыдæй кæй нæ ныууадздзæн, уый æмæ куы мард, уæд йæ фырттæн ныффæдзæхста, зæгъгæ, хорз лæгæй хæс нæ дарын, мæрдты дæр мæ нæ ныууадздзæн, æмæ мæ-иу фыццаг æртæ æхсæвы дзæгъæлæй ма ныууадзут. Фыццаг дыууæ æхсæвы йæ Уырызмæг бахъахъхъæдта. Æртыккаг æхсæв æй Хæмыц зæппадзы иунæгæй ныууагъта, йæ гуыбыны фæдыл ацыд чындзæхсæвмæ, æмæ Уастырджи уайтагъд зæппадзы фестад. Нымæтын ехсæй æрцъыкк ласта Дзерассæйы, æмæ Дзерассæ удæгасæй цы уыд, авд ахæмы хуыздæр фестад. Æмæ йæм бацыд, стæй та йæм бауагъта йæ бæхы æмæ йæ егары. Уый фæстæ та йæ нымæтын ехсæй æрцъыкк ласта, æмæ ус фæстæмæ куыд уыд, афтæ мардæй фестад.

Афæдзы фæстæ Дзерассæ-Сасанайæн мардæй зæппадзы райгуырд Сатана, Æрфæн æмæ Силæм.

Дзерассæйы фыццаг зæнæг сты Æхсæртæджы фаззон фырттæ Нарты номдзыд хистæр Уырызмæг æмæ болатрихи Хæмыц. Фæстæдæр ын цæугæдæтты æмæ суадæтты бардуаг Гæтæгæй та æнæбары райгуырд Нарты фыдбылыз гæды Сырдон. Йæ фырттæ Уырызмæг æмæ Хæмыц та йæ сæ фыды фыд Уæрхæгæн сус кодтой.

Дзерассæ-рæсугъд (Сасана) у Нарты Стыр мад – царддæттæг мад. Зæххау у рæдау, рæвдауæг æмæ бæркадджын. Йæхи нæ, фæлæ йыл иннæты аххосæй дæр цы бæллæхтæ æрцыд, уыдоны фæстиуджытæ дæр Нартæн сты хорзы, хæрзаудæны æмæ кады хос.

кæс «АРВЫ ДУАР»-Ы СÆРГÆНДТÆ